Индекс.хр
„Но, тоа не е сè! Ако се јавите сега …“, нема некој што не слушнал или видел ваква порака на телевизиските екрани во изминатите дваесет години. Започна со реклами за Космодиск за да „ќе ви се заблагодари грбот“, а продолжи со брендови како Топ шоп, Дормео, Вокмакс, Делимано и други „иновативни производи кои го олеснуваат животот“.
За се е одговорна Студио Модерна, словенечката компанија на некогаш најбогатиот словенечки претприемач Санди Чешко, која сега е пред колапс. Но, тоа не е сè! Компанијата чиј успех се изучува на Харвард затоа што брзо стана лидер на директна продажба во јужна и централна Европа од Словенија, според стечајниот управник во Хрватска, нема апсолутно никакви шанси да го продолжи својот бизнис.
Од агресивна кампања преку ТВ до лидерска позиција
А сè тргна идеално. Агресивната кампања на ТВ екраните на комерцијалните телевизии во Хрватска, која започна во деведесеттите, доведе до фактот дека пред само неколку години хрватската подружница на словенечката компанија имаше над 30 сопствени продавници, над 400 вработени, 12 партнери на големо, неколку центри за повици, четири веб-продавници и добро воспоставена продажба на каталог.
Беа отворени филијали и беа успешни во други земји од Европска Унија. Во еден момент имало вкупно околу осум илјади вработени, приходот бил околу 500 милиони евра, а биле отворени подружници во околу 20 земји. Избројале речиси 400 дуќани.
Звучи речиси неверојатно дека, пред само неколку години, таа компанија имала околу 300 часа изнајмен ТВ простор во различни земји, што отвори пазар од околу 317 милиони потенцијални клиенти.
Конфликтот меѓу Украина и Русија беше клучен
Падот почна уште во 2014 година со првите конфликти во Украина, со заемите преку банките на Путин и се забрза за време на пандемијата и на крајот поради санкциите против Русија. Се продаваа брендовите на компанијата, вработените се жалеа на неисплатени плати, а клиентите се жалеа на недоставување на веќе купената стока.
„Студио Модерна (Словенија) и Студио Модерна – продажбата на ТВ (Хрватска) се сопственички поврзани. Нивниот сопственик е Студио Модерна ХИБВ од Холандија. Стечајните постапки во Словенија и Хрватска се одвоени и се водат независно една од друга“, изјави за Индекс, Шпела Турк словенечката стечајна администраторка, кој ја води постапката за Студио Модерна од таа земја. Според неа, во Европа сè уште има неколку поврзани компании кои исто така се во стечајна постапка и тоа во Србија, Естонија, Словачка, Чешка и Унгарија.
Долгот на компанијата во Хрватска надмина 15 милиони евра, за плати должи 781.000 евра
Што се однесува до стечајот на компанијата во Хрватска, стечајната маса ќе се обиде да намири 218 вработени во Студио Модерна, кои бараат вкупно 781.615 евра за заостанати плати, Даночната управа која бара 159.286 евра, Министерството за финансии 587.000 евра, РТЛ Хрватска, 489.000 евра, ХРТ 201 илјада евра, и многу други.
Вкупните долгови изнесуваат повеќе од 15 милиони евра, а имотот, иако досега не е целосно проценет, нема да биде доволен за раздолжување на сите. Се обидовме да истражиме како сето тоа падна.
Се започна со Санди Чешко, кој го основа Студио Модерна со своите пријатели во април 1992 година. Два настани наскоро се покажаа како клучни. Првата беше одлуката за купување на правата на Космодиск, производ кој „за чудо ги елиминира болките во грбот“ од Бранко Стојановиќ од Нови Сад во 1993 година. Производот се продаваше под слоганот „Твојот грб ќе ти се заблагодари“.
Иновативен пристап што се проучуваше
Друг клучен момент е доаѓањето на првата странска телевизија во Словенија во 90-тите, поради што набрзо целата компанија преминува на т.н. директна продажба преку екранот. „Револуцијата“ всушност беше навидум едноставна идеја да се продаваат производи не во реклами, туку во кратки емисии.
Следната година, во 1996 година, беше лансиран брендот Топ шоп кој продаваше „производи кои го олеснуваат животот“, а потоа посилно влегоа во Хрватска. Од 2002 година започна и Дормео. Прво од душеци, а подоцна и целиот асортиман за спална. Осум години подоцна, компанијата го основа брендот Делимано со сите видови кујнски прибор, а потоа и други брендови.
Зад успехот стоеше иновативен пристап не само во продажбата, туку и во внатрешната организација на компанијата, набавките и мултимедијалната кампања, а подемот на таа компанија и денес се изучува на бизнис школата Харвард, како и во многу деловни програми, имајќи предвид дека во за кратко време стана лидер во Централна и Источна Европа. Чешко со години беше најбогатиот Словенец, чие богатство во еден момент беше проценето на околу 334 милиони евра.
Од 2017 година беа кредитирани од банката на Путин
Голем бум на пазарите во Европа се случи пред нешто повеќе од десет години, кога во сопственичката структура влегоа средства од Холандија, Луксембург, Швајцарија и Кипар, а централата од Словенија беше преместени во Амстердам. Пазарите на Украина и Русија се покажаа како клучни за проширување, а првите пукнатини во финансискиот бизнис се појавија во 2014 година, односно со првите вооружени конфликти на тие две земји.
Во 2017 година се појави веста дека руската ВТБ банка почнала да и дава кредити на компанијата Студио Модерна, под влијание на Владимир Путин. Тогаш беше одобрен заем од 60 милиони евра, чиј рок на отплата беше во 2022 година.
„Со добиениот кредит ги исплативме сите претходни обврски“, изјави во 2017 година Чешко, кој тогаш беше под притисок на германската филијала на Уникредит банка, која во 2012 година и позајми на „Студио Модерна“ околу 85 милиони евра.
Чешко во 2019 година се повлече од компанијата
Две години по тој договор со руските банки, основачот на Чешко целосно излегува од сопственичката структура. Тогаш сопружници Чешко ги продадоа преостанатите педесет проценти од компанијата на странски фондови, кои веќе влегоа во сопственост со воведување свеж капитал и презедоа половина од компанијата.
Чешко долго време преговараше за продажба на својот удел на јужнокорејски интернет синџир за околу половина милијарда евра, но на крајот мораше да се задоволи со значително помала сума. Од портфолиото на компанијата, Чешко го задржа само брендот Дормео за себе.
Русија и Украина беа меѓу првите три пазари
Веднаш по преземањето на компанијата од средствата, започнаа вистински проблеми за Студио Модерна. Епидемијата на коронавирус ја потресе компанијата, а вистински удар беше инвазијата на Украина, што резултираше со санкции против Русија. Имено, Русија и Украина беа меѓу трите најголеми пазари. Уништувањето на магацини со резерви во Украина за време на војната, присилната продажба на руски компании за многу мали вредности и брзата отплата на заемите на руските банки ја доведоа компанијата на дното.
Враќањето на Чешко и продажба на брендови
Во април 2022 година се појави трошка надеж, кога Чешко се врати, купи акции од меѓународни фондови по многу намалена цена и повторно стана единствен сопственик на компанијата. Сепак, компанијата имаше премногу финансиски проблеми. На почетокот на минатата година стартуваше со британската компанија Дормео, која објави дека има долг од 13 милиони евра, а потоа истото го направија и другите фирми-ќерки.
Во средината на минатата година, брендовите Дормео, Делимано, Ровус и Топ Шоп беа продадени на швајцарската компанија на претприемачот Дарко Хорват, а неколку месеци подоцна беше продаден и малопродажниот бизнис кој отиде во германската трговија за душеци Мартацен конкорд (Matratzen Concord) во сопственост на кинески претприемач.
„Нашата стратегија е во ново стратешко партнерство кое ќе го рестартира растот на Студио Модерна, рече Чешко во јуни минатата година, но во август минатата година беше прогласен банкрот на компанијата во Словенија, а малку подоцна и компанијата со истото име во Хрватска, која имаше околу 400 вработени.
Чешко: Сакавме поинаков исход
„Сакавме поинаков исход, работевме за тоа повеќе од една година. Дури и со сопствени средства да го задржиме Студио Модерна како што беше“, рече Чешко пред неколку месеци, додавајќи дека едноставно се наталожиле премногу долгови.
Се обидовме да стигнеме до Чешко оваа недела, но тој не одговори на нашите повици. Падот на Студио Модерна е многу лесно да се следи во хрватскиот пример. Пред короната, во 2018 година, компанијата имаше приходи од 37 милиони евра и добивка од 128.233 евра, но потоа имаше голем пад. Во 2019 година загубата била 985.000 евра, во 2020 година била 2,5 милиони евра, во 2021 година изнесувала 1,2 милиони евра, додека во 2022 година приходот бил само 21,7 милиони евра, а загубата била 3,5 милиони евра.
Ореховец: Не очекував ваков крај
Ана Ореховец повеќе од шест и пол години ја водеше хрватската компанија Студио Модерна, а таму помина 18 години. Таа се повлече од таа фирма пред година и пол. Како што вели во краткото интервју за Индекс, иако тие времиња биле предизвикувачки, ништо не укажувало на ваков развој. Имено, тогаш се најавуваа нови инвеститори.
„Лично ми е жал што се разви на овој начин, бидејќи тоа беше компанија која имаше исклучително квалитетни луѓе и знаење и голем потенцијал за понатамошен развој“, вели Ореховац, која денес води сопствена компанија. По Ореховец, неа ја замени Душко Кос, во февруари минатата година Иван Внук, а минатото лето Бојан Лах, а во септември директор беше поставена Тетијана Смолко.
Во јули минатата година беше отворена претстечајна постапка поради недостиг на ликвидност од 1,1 милион евра. Но, претстечајната постапка не успеа, а од октомври минатата година компанијата е во стечај, што ја води управителот Јосип Дујмовиќ. Претстечајната спогодба не успеала, односно била прекината бидејќи фирмата немала доволно приходи за да може да исплати плати и да си ги исполни обврските кон државата.
Безброј повици до стечајниот управник
„Бидејќи должникот не може да ги исполни доспеаните обврски, а целокупниот имот на должникот се помали од постојните обврски на должникот, се предлага да се прекине претстечајната постапка и по слуќбена должност да продолжи лалп да е поднесен предлог за отворање стечајна постапка, се наведува во решението за поведување стечајна постапка потпишано од Дујмовиќ.
Во својот извештај стечајниот управник нагласува дека од отворањето на стечајната постапка имало безброј повици, мејлови, барања, прашања поврзани со правата на потрошувачите од клиенти кои платиле, а не ја добиле стоката, до оние на кои стоката им била однесена на гарантниот сервис, а не била поправена, на оние кои бараа пари назад, и безброј прашања поврзани со работничките права.
Последната директорка преку новата фирма го бара целиот имот
Исто така, треба да се нагласи дека процената на вредноста на имотот е во тек, но со оглед на обврските на должникот, за кои веќе се знае дека се значително поголеми од неговиот имот, стечајниот управител смета дека продолжување на дејноста не е возможно.
Стечајниот управител бил контактиран од компанијата Рица хоум (Rica Home) од Загреб, основана во 2018 година и изрази намера да ги купи сите производи во сопственост на Студио Модерна, како и намера да купи поголем дел од инвентарот и опремата. Таа фирма, според судскиот регистар, ја води Тетијана Смолко, последната директорка на Студио Модерна, која поднела барање за претстечајна спогодба.